1η Μάη 2022: Ζήτω η Εργατική Πρωτομαγιά

Η Εργατική Πρωτομαγιά γιορτάζεται με απεργιακές διαδηλώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, ως μέρα όχι μόνο ανάμνησης των εργατικών αγώνων που γεννήθηκαν για τη μείωση της εργάσιμης ημέρας αλλά ως μέρα εργατικών διεκδικήσεων απέναντι στο κεφάλαιο. Για τους συντηρητικούς η Πρωτομαγιά σημαίνει πικνίκ, λουλούδια, και μαγιάτικα στεφάνια. Για την τάξη μας συμβολίζει και σηματοδοτεί καθημερινούς νέους αγώνες. Οι αγώνες των εργαζομένων, 136 χρόνια από την εξέγερση των εργατών του Σικάγου, 86 χρόνια από τον απεργιακό αγώνα του 1936, 78 χρόνια από την εκτέλεσης των αντιφασιστών στην Καισαριανή και την πρόσφατη κατάργηση του 8ωρου από την κυβέρνηση Μητσοτάκη, συνεχίζονται για:

●Σταθερή και πλήρη εργασία για για όλους και όλες με ίσα δικαιώματα, ●Τριαναπεντάωρη (35) πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία, ●Κατώτερο μισθό πολύ πάνω από 800 ευρώ, ●Επιδότηση ανέργων με τον κατώτερο βασικό μισθό για όσο καιρό διαρκεί η αναγκαστική ανεργία,●Άμεση επαναφορά του ορίου συνταξιοδότησης στα 65 έτη και περαιτέρω μείωση για όλους στα 62, ●Αποκατάσταση του δικαιώματος της απεργίας,●Ενίσχυση της Επιθεώρησης Εργασίας και το εργατικού ελέγχου στους χώρους δουλειάς, ●Κατάργηση όλων των αντιεκπαιδευτικών νόμων οι οποίοι στρέφονται απροκάλυπτα  ενάντια σε μαθητές, σπουδαστές, καθηγητές και εργαζόμενους. Ελεύθερη πρόσβαση των μαθητών στα ΑΕΙ με ένα αναβαθμισμένο απολυτήριο Λυκείου, ●Κατάργηση όλων των αντεργατικών νόμων και επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων όπως ρύθμιζε  ο καταργημένος από τα μνημόνια νόμος 1876/1990 με περαιτέρω βελτιωμένους όρους διαπραγμάτευσης για τον κόσμο της εργασίας, ●Κατάργηση όλων των αντιδημοκρατικών νόμων οι όποιοι στρέφονται ενάντια στην εσωτερική και δημοκρατική  ζωή των εργατικών σωματείων και στοχεύουν στον μαρασμός τους, ●Αποκλειστικά Δημόσια Υγεία, Κοινωνική Ασφάλιση, Παιδεία και Επιχειρήσεις Κοινής Ωφέλειας (Ενέργειας, Ύδρευσης,  Μέσων Μεταφοράς κ.ο.κ.). 

Οι αγώνες του Σικάγου

Στις ΗΠΑ ήδη από την δεκαετία του 1860 άρχισαν να ξεδιπλώνονται σημαντικοί αγώνες για μείωση του χρόνου εργασίας.

Στις μεγάλες απεργίες του 1886, στις περισσότερες από τις μικρές και μεγάλες πόλεις, διαδήλωσαν εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες.

Επίκεντρο των εργατικών αγώνων αναδείχτηκε το Σικάγο, ένα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά κέντρα της χώρας,  όπου την 1η Μάϊου 1886 περίπου ογδόντα χιλιάδες εργαζόμενοι διαδήλωσαν με αίτημα την οκτάωρη ημερήσια εργασία: «Eight hours for work, eight hours for rest, eight hours for what we will», καθώς την περίοδο εκείνη δεν υπήρχε κανονιστικό εργατικό πλαίσιο και οι εργάτες εργαζόντουσαν έως και 16  ώρες ημερησίως, ακόμα και Κυριακές.

Στις 3 Μαΐου  η προβοκατόρικη βομβιστική ενέργεια στην πλατεία Χεϊμάρκετ (Haymarket), έδωσε την ευκαιρία για συλλήψεις εργατών ηγετών. Η διαδήλωση χτυπήθηκε άγρια από την αστυνομία η οποία άνοιξε πυρ ενάντια  στο πλήθος, προκαλώντας άγνωστο αριθμό θυμάτων και αρκετούς τραυματίες.  Συνελήφθηκαν και οδηγήθηκαν σε σκηνοθετημένη δίκη οχτώ αθώοι άνθρωποι. Από τους 8 συλληφθέντες εργάτες οι 5 ήταν γερμανοί μετανάστες (Σπάις, Φίσερ, Εγκελ, Λιγκ, Σουάμπ), ο Νιμπ ήταν γερμανό-αμερικάνος, ο Φίλντεν άγγλος μετανάστης και ο Πάρσον αμερικανός πολίτης.

Οι Πάρσονς (Albert Parsons), Σπάις (August Spies), Φίσερ (August Spies) και Εγκελ (George Engel) απαγχονίστηκαν στις 11 Νοέμβρη 1887, μπροστά σε μερικούς θεατές. Δεν πέθαναν αμέσως, αλλά αργά αργά από ασφυξία.

Ο Λιγκ (Louis Lingg) προτίμησε να αυτοκτονήσει την προηγούμενη στο κελί του.

Οι Νιμπ (Oscar Neebe), Σουάμπ (Michael Schwab) και Φίλντεν (Samuel Fielden) καταδικάστηκαν σε πολλά χρόνια καταναγκαστικά έργα.

Αργότερα τα απαγχονισμένα θύματα αναγνωρίστηκαν ως αθώοι και τα ονόματά τους τιμούνται σ' όλες τις πλατείες του κόσμου από τον κόσμο της εργασίας.

Τα λόγια των εργατών του Σικάγου στην διάρκεια της πλαστής δίκης («Εμπρός, καλέστε το δήμιο. Η αλήθεια, που κρεμάστηκε στο πρόσωπο του Χριστού, του Σωκράτη, του Τζιορντάνο Μπρούνο, του Χιούζ, του Γαλιλαίου, ζει ακόμη») και η φράση του August Spies: «Θα έρθει η στιγμή που η σιωπή μας θα είναι πιο ισχυρή από τις φωνές που στραγγαλίζετε σήμερα», κοσμούν τις σελίδες των αγώνων των εργαζομένων για μια δίκαιη κοινωνία και για την απελευθέρωση της ανθρώπινης εργασίας από το Κεφάλαιο.

Η Δεύτερη Σοσιαλιστική Διεθνής 

Μια αλληγορία στην οποία βρίσκουμε τις ιστορικές ρίζες και τις αξίες του εργατικού κινήματος: πάνω από τη γυναικεία φιγούρα με φρυγικό καπέλο και οι λέξεις Freiheit (Ελευθερία), Gleichheit (Ισότητα), Brüderlichkeit (Αδελφοσύνη) παραπέμπουν στη Γαλλική Επανάσταση, ιδανικό σημείο αναφοράς τόσο για τη φιλελεύθερη αστική τάξη όσο και για το σοσιαλιστικό κίνημα που, αν και σκόπευε να ξεπεράσει την αστική κοινωνία, κόρη εκείνης της επανάστασης, εκτίμησε τη φύση της ως την αρχή μιας νέας πορείας στην ιστορία της ανθρωπότητας, έξω από την ακινησία της κοινωνίας του παλιού καθεστώτος. Οι πέντε ανδρικές φιγούρες, που πιάνονται αδελφικά χέρι χέρι, αντιπροσωπεύουν τους εργάτες των πέντε ηπείρων και εξυψώνουν τον διεθνισμό του εργατικού κινήματος, για το οποίο η ταξική ταυτότητα ήταν πιο σημαντική από την εθνική.

Τον Ιούλιο του 1889, εκατό χρόνια μετά το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης, στο Παρίσι, κατά την ιδρυτική συνεδρίαση της Δεύτερης Σοσιαλιστικής Διεθνούς  στην οποία έλαβαν μέρος 391 αντιπρόσωποι από 20 χώρες, ανακήρυξε την 1η Μαΐου Ημέρα των Εργατών (σε ανάμνηση της τραγικής Ημέρας Απεργίας των Εργατών του Σικάγο το 1886) και προώθησε σε όλες τις χώρες τον αγώνα για 8ωρη εργασία και γέννηση, όπου δεν υπήρχαν ακόμη, των σοσιαλιστικών κομμάτων: «Θα οργανωθεί μια μεγάλη διεθνής εκδήλωση για μια καθορισμένη ημερομηνία, με τέτοιο τρόπο, ώστε οι εργάτες σε όλες τις χώρες και σε όλες τις πόλεις ν’ απευθύνουν ταυτόχρονα μια συγκεκριμένη μέρα, προς τις δημόσιες αρχές, ένα αίτημα για να καθοριστεί η εργάσιμη μέρα σε οκτώ ώρες και να τεθούν σε ισχύ οι άλλες αποφάσεις του Διεθνούς Συνεδρίου του Παρισιού. Eνόψει του ότι μια τέτοια εκδήλωση έχει ήδη αποφασιστεί από την Aμερικανική Oμοσπονδία Eργασίας στο συνέδριό της, το Δεκέμβρη του 1888 στο Σεντ Λούις για την 1η του Mάη 1890, η μέρα αυτή γίνεται δεκτή σαν η μέρα για τη διεθνή εκδήλωση. Oι εργάτες των διαφόρων χωρών θα πρέπει να οργανώσουν την εκδήλωση με τρόπο ανάλογο προς τις συνθήκες της χώρας τους».

Η Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα

Οι αγώνες για την μείωση των ωρών εργασίας τέθηκε με απεργιακές κινητοποιήσεις ήδη από το 1879. Η τότε απεργιακή κοινοποίηση των εργατών στην Σύρο προέβαλε το αίτημα της μείωσης το ωράριο στις 10 από τις 12 και 14 της εποχής

Το αίτημα για την καθιέρωση το οκταώρου και της Κυριακάτικης  αργίας προβλήθηκε την Πρωτομαγιά του 1892, και του 1893 με τον Σοσιαλιστή Σταύρο Καλλέργη και μαζικά του 1894 με τον Σταύρο Καλλέργη (1864-1926) και τον Δημήτρη Δρακούλη (1858-1942), όπου συλλαμβάνονται εργάτες και στην συνέχεια ο Σταύρος Καλλέργης. Το ψήφισμα των απεργών έγραφε:  «Α) Την Κυριακήν να κλείωνται τα καταστήματα καθ΄ όλην την ημέραν και οι εργάται ν’αναπαύωνται. Β) Οι εργάται να εργάζωνται επί 8 ώρας την ημέραν και ν’ απαγορευθή η εργασία εις τους ανηλίκους. Γ) Να απονέμεται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των. Δ) Να καταργηθώσιν οι θανατικαί εκτελέσεις. Ε) Να καταργηθή η δια χρέη προσωπική κράτησις» Η πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση του 1894 υπήρξε η τελευταία του 19ου αιώνα. 

Την 1η Μαΐου του 1911, η πολυεθνική Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης,  γνωστή ως Φεντερασιόν, οργάνωσε μεγάλα συλλαλητήρια όπου οι δυνάμεις καταστολής  συνέλλαβαν τους ηγέτες της. Στην Αθήνα, πραγματοποιείται συγκέντρωση με σύνθημα «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ανάπαυση και 8 ώρες ύπνος».

 

Ο πρώτος μαζικός εορτασμός της Πρωτομαγιάς θα γίνει ταυτόχρονα σε δώδεκα πόλεις το 1919, ένα χρόνο μετά την ίδρυση της ΓΣΕΕ. Οι εκδηλώσεις της Πρωτομαγιάς επαναλαμβάνονται τα επόμενα χρόνια, με κοινό χαρακτηριστικό τη διάσπαση του συνδικαλιστικού κινήματος, τη χαμηλή συμμετοχή των εργαζομένων και την καταστολή.

Τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης τη Πρωτομαγιά του 1936, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως το «Ελληνικό Σικάγο». Με αφετηρία τον αγώνα των καπνεργατών της Θεσσαλονίκης δολοφονήθηκαν 16 εργάτες, δεκάδες τραυματίστηκαν και εκατοντάδες συλλήφθηκαν και στην συνέχεια εξορίστηκαν.

Η μητέρα του αυτοκινητιστή Τάσου Τούση θρηνεί τον γιο της, τον πρώτο νεκρό στις απεργίες του 1936. Τα γεγονότα και η φωτογραφία ενέπνευσαν τον Επιτάφιο του Ρίτσου. 

Την Πρωτομαγιά του 1944 οι ναζιστές Γερμανοί κατακτητές εκτέλεσαν 200 πολιτικούς κρατούμενους στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Οι περισσότεροι από τους εκτελεσθέντες είχαν παραδοθεί στις δυνάμεις Κατοχής από το φασιστικό καθεστώς του Μεταξά.  

Μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο οι όποιες εκδηλώσεις πραγματοποιούνται κυρίως σε κλειστούς χώρους εξαιτίας των περιορισμού των δημόσιων συναθροίσεων από το αντιδημοκρατικό μετεμφυλιακό καθεστώς .

Η δικτατορία του φασίστα Παπαδόπουλου με στρατιωτικό νόμο κατάργησε κάθε συγκέντρωση και εργατική διαμαρτυρία.

Ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Μεταπολίτευση θα πραγματοποιηθεί το 1975 με μαζική συμμετοχή και έκτοτε κάθε έτος πραγατοποιούνται  αγωνιστικές μαζικές εργατικές απεργιακές διαδηλώσεις. 

Το 8ωρο στην Ελλάδα

Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που υπέγραψαν την διεθνής σύμβαση του 1919 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (Δ.Ο.Ε) – σήμερα αριθμεί 161 κράτη μέλη - για το ημερήσιο οκτάωρο και τις 48 ώρες εργασία ανά εβδομάδα για τις βιομηχανικές επιχειρήσεις και την κύρωσε  ομοφώνως η Βουλή με τον ν. 2269/1920 (ΦΕΚ 145/Α/1.7.1920), δεσμεύθηκε να την εφαρμόσει σταδιακά, αλλά ουσιαστικά δεν εφαρμόστηκε. Η σύμβαση έμεινε στα χαρτιά αφού οι επιμέρους ρυθμίσεις ακύρωναν τον νόμο. Σε πολλούς κλάδους, η αμοιβή με το κομμάτι εξανάγκαζε σε 12 και περισσότερες ώρες εργασίας ημερησίως.

Η επέκταση του ημερήσιου  οκταώρου  - εβδομαδιαίου 48ωρου - πραγματοποιήθηκε και με το Π.Δ. 27/6-7-1932 «περί κωδικοποιήσεως και συμπληρώσεως των περί του οκταώρου εργασίας διατάξεις» (ΦΕΚ 212/Α/4.7.1932), ενώ με τον νόμο 5733/1932 ιδρύθηκε το ΙΚΑ (ΦΕΚ 364/Α/11.10.1932).

Η τροποποιητική  Διακήρυξη (Διεθνή Συνδιάσκεψη της Φιλαδέλφειας, 1944) για τους σκοπούς και τις επιδιώξεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) επικυρώθηκε με τον Νομοθετικό Διάταγμα 339/1947 «Περί κυρώσεως Πράξεως τροποποιήσεως του Καταστατικού Χάρτου (Συντάγματος) της Διεθνούς Οργανώσεως της Εργασίας» (ΦΕΚ 183/Α/23.8.1947).

Στην Ελλάδα μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο, παρά την νομική  καθιέρωση του 8ωρου σε πολλούς χώρους δεν εφαρμοζόταν, ωστόσο παγιώθηκε. 

Στη δεκαετία του 1960 άρχισε να προβάλλεται το αίτημα για την πενθήμερη εργασίας των 40 ωρών.

Μεγάλος σταθμός όμως υπήρξε η Μεταπολίτευση: Καθιερώθηκε η πενθήμερη εργάσιμη εβδομάδα  αρχικά για τους εργαζόμενος της βιομηχανίας (1975), ενώ το μέτρο της πενθήμερης εργασίας και των 40 εβδομαδιαίων ωρών εργασίας επεκτάθηκε για όλους τους εργαζομένους το 1984 με την Εθνική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) της 14.02.1984 (ΦΕΚ 81/Β/20.2.1984). 

Η εβδομαδιαία διάρκεια της εργασίας ορίσθηκε σε 40 ώρες (συμβατικό εβδομαδιαίο ωράριο), ενώ παράλληλα με ΕΓΣΣΕ καθιερώθηκε το πενθήμερο σύστημα εργασίας, κατά το οποίο ο χρόνος εργασίας της 6^ης ημέρας κατανέμεται σε 5 ημέρες (5 Χ 8 = 40 ώρες/ εβδ.), χωρίς όμως να καταργηθεί το σύστημα εξαήμερης εργασίας. Το πλήρες συμβατικό ωράριο εργασίας των 40 ωρών και η δυνατότητα κατανομής των ωρών εργασίας σε πέντε ή σε έξι ημέρες της εβδομάδας καταγράφηκε και επιβεβαιώθηκε και με νόμο. 

Η Κατάργηση του 8ωρου και της Κυριακάτικης Αργίας από την ακροδεξιά κυβέρνηση Μητσοτάκη

Στην Ελλάδα, με τις αντεργατικές πολιτικές των τελευταίων δεκαετιών ανατρέπονται κατακτήσεις για τις οποίες πάλεψαν οι εργαζόμενοι ακόμα και με το αίμα τους.  

Σήμερα,  παρά τους ιστορικούς και συγκλονιστικούς  αγώνες εκατομμυρίων εργαζομένων σε ολόκληρο τον κόσμο, τους δεκάδες νεκρούς εργάτες και τους 2 παγκοσμίους πολέμους,  παραβιάζεται κάθε ίχνος κοινωνικής δικαιοσύνης και τίθενται εμπόδια στην δημοκρατική λειτουργία των εργατικών σωματείων.  

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη και ο υπουργός Εργασίας ο οποίος δεν έχει εργαστεί ποτέ (!) παρά μόνο ως κομματικός γραφειοκράτης της ΝΔ, διευρύνουν την κατάργηση της Κυριακάτικης αργίας (η οποία άρχισε ήδη να νομοθετείται από το 1909 και 1919 στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της χώρας) σε πάρα πολλούς κλάδους, όπως στον χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης:  ιδιωτικά σχολεία, φροντιστήρια και κέντρα ξένων γλωσσών, γενικότερα των αργιών και καταργούν δια  νόμου (4808/2021, ΦΕΚ 101/Α/19.6.2011) το οκτάωρο: επιτρέπεται στους επιχειρηματίες να επιβάλλουν υπέρβαση του ανώτατου ορίου της ημερήσιας εργασίας κατά μία ώρα χωρίς αυτή να θεωρείται υπερωρία, εφόσον το σύνολο των εργασίμων ωρών δεν υπερβαίνει το εβδομαδιαίο ωράριο των 48 εβδομαδιαίων ωρών.

Επιπλέον με τον τελευταίο νόμο τους 4921 (ΦΕΚ 75/Α/18-04-2002) με τον γελοίο και προκλητικό τίτλο «δουλειές για όλους», θέτουν περαιτέρω εμπόδια στην επιδότηση των ανέργων.