 |
| Howard Gardner |
Tο Φεβρουάριο του 1999, o Χάουαρντ Γκάρντνερ δημοσιεύει στο περιοδικό The Atlantic Monthly το άρθρο με τίτλο “Who Owns Intelligence”(1) αμφισβητώντας την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι: «η νοημοσύνη είναι αυτό που εξετάζουν τα τεστ νοημοσύνης» (2) σύμφωνα με τη ρήση του ιστορικού της ψυχολογίας Έντουιν Μπόρινγκ.
Ο Χάουαρντ Γκάρντνερ, αναπτυξιακός ψυχολόγος, καθηγητής Γνώσης και Εκπαίδευσης στην Παιδαγωγική Σχολή του Χάρβαρντ, είναι περισσότερο γνωστός ως ο πατέρας της θεωρίας της πολλαπλής νοημοσύνης. Μιας θεωρίας η οποία κλόνισε και τελικά κατέρριψε την απλοϊκή, μονολιθική αντίληψη ότι η νοημοσύνη είναι μια γενική ικανότητα που έχουμε όλοι σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό και μπορεί να μετρηθεί μέσω ψυχομετρικών τεστ και τεστ IQ.
Στο ανατρεπτικό βιβλίο του Frames of Mind, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1983 (Η θεωρία των πολλαπλών τύπων νοημοσύνης, εκδόσεις Μαραθιάς), ο ίδιος επαναπροσδιορίζει και διευρύνει την έννοια της νοημοσύνης προτείνοντας όχι ένα αλλά επτά είδη νοημοσύνης (το 1996 συμπεριλαμβάνει και μια όγδοη). Η νοημοσύνη δεν είναι μια μοναδική και ενιαία οντότητα, αλλά αποτελείται από ξεχωριστές και ανεξάρτητες μονάδες. Κάθε άτομο έχει ένα συνδυασμό των οκτώ ή και περισσότερων ειδών νοημοσύνης τις οποίες μπορεί να αναπτύξει σε επαρκές επίπεδο και οι οποίες συνθέτουν το μοναδικό γνωστικό του προφίλ. Νοημοσύνη κατά τον Γκάρντνερ «είναι η βιοψυχολογική δυνατότητα να επεξεργάζεται κανείς πληροφορίες με συγκεκριμένους τρόπους προκειμένου να επιλύει προβλήματα ή να δημιουργεί προϊόντα τα οποία έχουν αξία σε ένα ή περισσότερα πολιτισμικά περιβάλλοντα» (3).
Τα οκτώ είδη νοημοσύνης (4,5)
Οπτική/Χωρική
Η ικανότητα να συλλαμβάνει και να διαχειρίζεται κανείς διατάξεις χώρου μεγάλης κλίμακας ή και πιο τοπικές μορφές χώρου. Πιλότοι, ναυτικοί αλλά και αρχιτέκτονες, γλύπτες και σκακιστές διαθέτουν ανεπτυγμένη χωρική νοημοσύνη. Παρόλο που η χωρική νοημοσύνη είναι άμεσα συνδεδεμένη με την όραση, ο Γκάρντνερ υποστηρίζει ότι μπορεί να αναπτυχθεί και σε τυφλά άτομα. Για την ακρίβεια, αυτά τα άτομα έχουν αναπτυγμένη χωρική νοημοσύνη που τους επιτρέπει να κινηθούν ακίνδυνα μέσα στο περιβάλλον.
Σωματική-Κιναισθητική
Η ικανότητα να χρησιμοποιεί κανείς ολόκληρο το σώμα του ή μέρος αυτού προκειμένου να επιλύει προβλήματα ή να παράγει προϊόντα (π.χ. χορός). Τα άτομα που έχουν αναπτύξει αυτή τη νοημοσύνη, διαθέτουν ισορροπία, ευελιξία, χάρη και ακρίβεια στις κινήσεις τους. Τέτοια άτομα μπορεί να είναι αθλητές, χορευτές, χειρούργοι, ακροβάτες, ηθοποιοί και τεχνίτες.
Τα άτομα με μουσική νοημοσύνη διαθέτουν ευαισθησία στην αντίληψη του ρυθμού, του τόνου, του μέτρου, της μελωδίας και του ηχοχρώματος. Αυτό μπορεί να συνεπάγεται ότι μπορούν να τραγουδούν, να παίζουν ή και να συνθέτουν μουσική.
Γλωσσική
Τα άτομα με γλωσσική νοημοσύνη διαθέτουν ευαισθησία στην αντίληψη της σημασίας των λέξεων, της σειράς τους, του ήχου τους, του ρυθμού τους, της κλίσης και του μέτρου τους. Τα άτομα αυτά έχουν την ικανότητα να μεταδίδουν αποτελεσματικά τις σκέψεις και τις ιδέες τους. Οι μαθητές που αγαπούν το διάβασμα, τη διήγηση ιστοριών και έχουν κλίση στις ξένες γλώσσες διαθέτουν αυτή τη νοημοσύνη. Μπορεί να είναι συγγραφείς, ποιητές, καθηγητές και δικηγόροι.
Λογική-Μαθηματική
Η ικανότητα να κατανοεί κανείς τις λογικές σχέσεις μεταξύ πράξεων ή και συμβόλων Ο διάσημος ψυχολόγος Ζαν Πιαζέ πίστευε ότι μελετούσε ένα εύρος νοημοσύνης αλλά στην πραγματικότητα μελετούσε μόνο τη λογική/μαθηματική. Τα άτομα με ανεπτυγμένη λογική/μαθηματική νοημοσύνη μπορούν να επεξεργαστούν νοερά μαθηματικούς υπολογισμούς με μεγάλη ταχύτητα. Μαθηματικοί, φυσικοί, επιστήμονες και μηχανικοί διαθέτουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη λογική/μαθηματική νοημοσύνη.
Διαπροσωπική
Η ικανότητα να επικοινωνείς αποτελεσματικά με τους άλλους. Τα άτομα με διαπροσωπική νοημοσύνη αντιλαμβάνονται τις διαθέσεις, τα συναισθήματα, την ιδιοσυγκρασία και τα κίνητρα των άλλων.
Ενδοπροσωπική
Ευαισθησία στην αντίληψη των συναισθημάτων του ίδιου του ατόμου, των στόχων του και των αγωνιών του καθώς και η ικανότητα του να σχεδιάζει τη ζωή του και να πράττει με βάση τα ιδιαίτερα γνωρίσματά του. Η διαπροσωπική νοημοσύνη δε συνδέεται με συγκεκριμένα επαγγέλματα αλλά αποτελεί στόχο του κάθε ατόμου που σε μια πολύπλοκη σύγχρονη κοινωνία οφείλει να παίρνει σημαντικές αποφάσεις για τον εαυτό του.
Νατουραλιστική
Η ικανότητα να κάνει κανείς σημαντικούς διαχωρισμούς στο φυσικό κόσμο όπως π.χ. μεταξύ ενός φυτού και ενός άλλου, ενός νεφελώδους σχηματισμού και ενός άλλου. Νατουραλιστική ευφυΐα μπορεί να έχει οποιοσδήποτε από τον μοριακό βιολόγο έως το μικρό παιδί που μπορεί να ταξινομεί με επιδεξιότητα πέτρες, έντομα, όστρακα ή δεινόσαυρους ή τον ενήλικα που στο σύγχρονο «φυσικό περιβάλλον» μπορεί διακρίνει τον ήχο διαφορετικών μηχανών (6).
Ο Γκάρντνερ δε σταματάει όμως εδώ. Όπως δηλώνει ο ίδιος: «Πλέον πιστεύω ότι ο συνολικός αριθμός των διαφορετικών ειδών νοημοσύνης είναι μεγαλύτερος, αλλά θα μου έκανε εντύπωση αν ξεπερνούσε τις 10 ή 12.[…] Αργά ή γρήγορα, ίσως υπάρξει μια υπαρξιακή νοημοσύνη –η νοημοσύνη που επιτρέπει στον άνθρωπο να θέτει μεγάλα «υπαρξιακά ερωτήματα»- και μια παιδαγωγική νοημοσύνη, η νοημοσύνη που επιτρέπει στους ανθρώπους να μεταδίδουν γνώση και δεξιότητες σε ανθρώπους με διαφορετικά επίπεδα γνώσης» (7).
Όσο για τους λόγους που οι νοημοσύνες αυτές είναι ανεξάρτητες η μία από την άλλη εξηγεί: «Έχω δηλώσει εξαρχής ότι είμαι αγνωστικιστής όσον αφορά την αιτία αυτής της ανεξαρτησίας: θα μπορούσε να βασίζεται κυρίως σε βιολογικούς παράγοντες (ανάπτυξη του εγκεφάλου, γονίδια), σε πολιτισμικούς παράγοντες (τι έχει αξία σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον), σε λόγους που σχετίζονται με κίνητρα (κατά πόσο ένα άτομο θέλει να αναπτύξει μια νοημοσύνη), στη διάθεση μέσων (πόση βοήθεια υπάρχει για να αναπτυχθεί μια νοημοσύνη) ή, κατά πάσα πιθανότητα σε έναν συνδυασμό αυτών και ίσως άλλων παραγόντων» (8).
Η ιστορία της θεωρίας της πολλαπλής νοημοσύνης
Στις 22 Οκτωβρίου 2011, απονεμήθηκε στον Γκάρντνερ το βραβείο Πρίγκιπας της Αστουρίας για τις κοινωνικές επιστήμες. Στο λόγο του, ο Γκάρντνερ εξηγεί πώς προέκυψε η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης (Multiple Intelligence), γνωστή και ως MI theory.
«Αν εστιάσουμε στη μεταδιδακτορική μου έρευνα, θα δούμε την προέλευση της θεωρίας της πολλαπλής νοημοσύνης. Κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου, άρχισε να με ενδιαφέρει η ανάπτυξη της ικανότητας στα παιδιά να χρησιμοποιούν διάφορα είδη συμβόλων, ιδιαίτερα καλλιτεχνικά. […] Το 1967 ξεκίνησα να εργάζομαι στο Project Zero, ένα νέο ερευνητικό κέντρο, όπου εξετάζαμε σοβαρά τη φύση της καλλιτεχνικής σκέψης. Μια μέρα αποφασίσαμε να καλέσουμε έναν ομιλητή ονόματι Νόρμαν Γκέσγουιντ, νευρολόγο, ο οποίος μελετούσε την απώλεια της ικανότητας χρήσης διαφόρων συμβόλων, συμπεριλαμβανομένων και των καλλιτεχνικών. Όταν άκουσα τον Γκέσγουιντ να μιλά για τα αποτελέσματα της εγκεφαλικής βλάβης σε καλλιτέχνες, συγγραφείς και μουσικούς έκανα την έξης σκέψη: Ίσως, η μελέτη της οργάνωσης, της ανάπτυξης και της βλάβης του νευρικού συστήματος με βοηθήσει να βρω σημαντικά στοιχεία για τη φύση και την οργάνωση της ανθρώπινης καλλιτεχνικότητας.
Κι έτσι αγνοώντας τις συμβουλές όλων (οικογένειας, φίλων και καθηγητών), αποφάσισα να εργαστώ ως ερευνητής σε ένα νοσοκομείο βετεράνων στην πτέρυγα των αφασικών, έναν όροφο του νοσοκομείου που φιλοξενούσε άτομα που είχαν υποστεί εγκεφαλικά επεισόδια και άλλα είδη εγκεφαλικής βλάβης. Εκεί παρατήρησα στενά πολλά σύνδρομα που προέκυπταν από τη βλάβη στον εγκεφαλικό φλοιό. Συνέχιζα επίσης καθημερινά την ερευνά μου στο Χάρβαρντ, όπου εξέταζα την ανάπτυξη της ικανότητας της χρήσης συμβόλων σε νέους ανθρώπους που πλέον δεν περιορίζονταν στις τέχνες.
Χωρίς αυτή την καθημερινή μετακίνηση μεταξύ των δύο ερευνητικών χώρων, που αφορούσαν μικρούς μαθητές και μεγαλύτερα θύματα εγκεφαλικής βλάβης, δεν θα κατέληγα ποτέ στη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης. Όμως καθημερινά, παρατηρούσα ασυνήθιστους συνδυασμούς ικανοτήτων και δυσκολιών. Ένα παιδί θα μπορούσε να είναι καλό (η κακό) στην κατανόηση της μουσικής αλλά αυτή του η δεξιότητα δεν οδηγούσε στην πρόβλεψη των δεξιοτήτων του στη μουσική, τα μαθηματικά, τον προσανατολισμό ή στο κατά πόσο κατανοεί τους άλλους ανθρώπους. Ένας ασθενής μπορεί να υπέφερε από αφασία σοβαρής μορφής (απώλεια γλώσσας) αλλά αυτό δεν οδηγούσε στην πρόβλεψη της ικανότητάς του να βρίσκει το δρόμο του μέσα στο νοσοκομείο ή να καταλαβαίνει κινούμενα σχέδια ή ακόμα και να μαθαίνει μια νέα μελωδία.
Κατά συνέπεια, παρατηρούσα τους περιορισμούς που έθετε η καθιερωμένη αντίληψη της νοημοσύνης. Αν πιστεύεις κυριολεκτικά στην κλασσική άποψη για την νοημοσύνη, αν ξέρεις πόσο καλά τα πάει ένας άνθρωπος σε έναν τομέα, θα πρέπει να μπορείς να προβλέψεις τις επιδόσεις αυτού του ανθρώπου και σε άλλους τομείς. Έξυπνος σε ένα πράγμα, έξυπνος παντού, περιορισμένος σε έναν τομέα περιορισμένος σε όλα.
Από την άλλη, όλοι μιλούσαν για διαφορετικά ταλέντα. Κι όμως, στην βιβλιογραφία της ψυχολογίας μέχρι το 1980, δεν υπήρχε επαρκής επιβεβαίωση αυτής της άποψης» (9).
Ο ίδιος παραδέχεται ότι αυτό που έκανε τη θεωρία του τόσο δημοφιλή και προσέλκυσε την προσοχή τόσων ανθρώπων σε τόσα μέρη του κόσμου ήταν το λεκτικό παιχνίδι. Η απόφαση του να πάρει έναν όρο που έφερε τόσο κύρος, τη νοημοσύνη, να τον χρησιμοποιήσει στον πληθυντικό και να τον εφαρμόσει για μια ομάδα ικανοτήτων. Αν είχε μιλήσει απλά για ικανότητες ή δεξιότητες, η θεωρία του δεν θα έβρισκε την ίδια απήχηση (10).
Θεωρία πολλαπλής νοημοσύνης και εκπαίδευση
Ο Γκάρντνερ θεωρεί πως το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα έχει μάλλον αποτύχει. Στο σχολείο καλύπτεται πάρα πολύ ύλη αλλά με τρόπο επιφανειακό, «ένα μίλι μήκος, μια ίντσα βάθος». Οι μαθητές μπορεί να γράφουν καλά στις εξετάσεις, να παίρνουν καλούς βαθμούς αλλά μετά από ένα ή δύο χρόνια φαίνεται πως έχουν ξεχάσει τα πάντα. Ένας τρόπος να αντιμετωπιστεί αυτό είναι με την πιο ενεργή συμμετοχή των μαθητών στη διαδικασία της μάθησης. Με τη μελέτη της Φυσικής και της Χημείας μέσω πειραμάτων, τη μελέτη της Ιστορίας μέσω έρευνας και προσωπικών συνεντεύξεων σε αντίθεση με την απομνημόνευση ημερομηνιών, κανόνων και ορισμών (11).
Ο Γκάρντνερ θεωρεί επίσης την εκπαίδευση που αντιμετωπίζει όλους τους μαθητές «δίκαια» την πιο άδικη εκπαίδευση. Οι μαθητές διδάσκονται και αξιολογούνται σαν να είναι όλοι ίδιοι, σαν να έχουν όλοι το ίδιο είδος νοημοσύνης. Η εκπαίδευση έχει δομηθεί πάνω σε δύο μόνο τύπους νοημοσύνης: τη γλωσσική και τη λογική/μαθηματική, ενώ δεν έχει χώρο για μαθητές με ανεπτυγμένα άλλα είδη νοημοσύνης (12).
Μας προτρέπει να ξεπεράσουμε το μύθο ότι ο μόνος τρόπος για να μάθουμε κάτι είναι είτε διαβάζοντας ένα βιβλίο είτε ακούγοντας μια διάλεξη και ο μόνος τρόπος για να δείξουμε ότι το καταλάβαμε είναι απαντώντας σε ένα σύντομο τεστ ή γράφοντας περιστασιακά μια εργασία. Μπορούμε να διδάξουμε οτιδήποτε με περισσότερους από έναν τρόπους και να δείξουμε αυτό που καταλάβαμε με περισσότερους από έναν τρόπους.
Προτείνει την εξατομίκευση και τον πλουραλισμό της εκπαίδευσης. Η εξατομίκευση συνεπάγεται ότι η παρουσίαση και η αξιολόγηση θα πρέπει να εναρμονίζεται με το γνωστικό προφίλ του κάθε μαθητή. Ο πλουραλισμός συνεπάγεται ότι σημαντικές ιδέες, θέματα, θεωρίες και δεξιότητες θα πρέπει να διδάσκονται με πολλούς τρόπους που θα ενεργοποιούν τους πολλαπλούς τύπους νοημοσύνης. Όταν η εκπαιδευτική μέθοδος γίνεται πλουραλιστική συμβαίνουν δύο υπέροχα πράγματα. Πρώτον, προσεγγίζει περισσότερα άτομα -εφόσον κάποιοι μαθαίνουν καλύτερα μέσα από τη διήγηση ιστοριών, άλλοι μέσα από έργα τέχνης, ή μέσα από πρακτικές δραστηριότητες ή ομαδικές εργασίες -και κάθε μία από αυτές τις μεθόδους ενεργοποιεί έναν διαφορετικό συνδυασμό τύπων νοημοσύνης. Δεύτερον, με την πλουραλιστική εκπαίδευση αποδεικνύεται τι σημαίνει να γνωρίζεις κάτι καλά. Διότι αν καταλαβαίνεις μια έννοια καλά, μπορείς να τη σκεφτείς με πολλούς τρόπους. Αντιθέτως, αν μπορείς να παρουσιάσεις αυτή την έννοια με έναν μόνο τρόπο, χρησιμοποιώντας έναν μόνον τύπο νοημοσύνης, τότε η ίδια σου η αυθεντία αποδεικνύεται αδύναμη (13).
Τελικά, όπως λέει και ο ίδιος, δεν χρειαζόμαστε ανθρώπους με υψηλότερη νοημοσύνη ή ανθρώπους με περισσότερους τύπους νοημοσύνης αλλά ανθρώπους που θα χρησιμοποιούν τη νοημοσύνη τους για καλό σκοπό.
Α.Σ.
_________________
1 http://www.theatlantic.com/magazine/archive/1999/02/who-owns-intelligence/377435/
2 https://howardgardner01.files.wordpress.com/2012/06/473-madrid-oct-22-2011.pdf
3 ο.π
4 http://multipleintelligencesoasis.org/about/the-components-of-mi/#box-7
5 https://sciencearchives.wordpress.com/2014/01/22/%CE%AC-%CE%AC-%CE%AF-%CF%8Dsigmaf/
6 http://education.jhu.edu/PD/newhorizons/strategies/topics/mi/campbell.htm
7 https://howardgardner01.files.wordpress.com/2012/06/473-madrid-oct-22-2011.pdf
8 ο.π
9 ο.π
10 ο.π
11 https://www.youtube.com/watch?v=l2QtSbP4FRg
12 ο.π.
13 https://howardgardner01.files.wordpress.com/2012/06/473-madrid-oct-22-2011.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου