ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΥΛΑΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΤΕΡΓΟ

Το σχολείο φυλακή και το σχολείο κάτεργο

«Η εκπαίδευση... μου φαίνεται τώρα ίσως η πιο αυταρχική και επικίνδυνη κοινωνική εφεύρεση που έχει φτιάξει ο άνθρωπος. Είναι το  βαθύτερο θεμέλιο του σύγχρονου κράτους σκλάβων, όπου οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται μόνο παραγωγοί, καταναλωτές, θεατές και οπαδοί, μαθαίνοντας να καθορίζουν τη ζωή τους από την απληστία, τη ζήλια και το φόβο. Αυτό που με απασχολεί δεν είναι να βελτιώσω την «εκπαίδευση» αλλά να την εξαφανίσω, να δώσω τέλος σε αυτήν την άσχημη και απάνθρωπη επιχείρηση διαμόρφωσης ανθρώπων και να επιτρέψω και να βοηθήσω τους ανθρώπους να διαμορφώσουν τον εαυτό τους». (1974).

Κι όμως, αυτή η “ακραία” άποψη ανήκει στο διάσημο Αμερικανό παιδαγωγό και συγγραφέα, Τζον Χολτ (1923 –1985). Ο Τζον Χολτ εργάστηκε επί σειρά ετών στο εκπαιδευτικό σύστημα και το έργο του γνώρισε τεράστια απήχηση. Είναι ο συγγραφέας του «Γιατί αποτυγχάνουν τα παιδιά» (1964), βιβλίο που πούλησε πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα στις δύο πρώτες εκδόσεις,και του «Γιατί μαθαίνουν τα παιδιά»(1967),όπως και του λιγότερου γνωστού και πιο ριζοσπαστικού «Οι ανάγκες και τα δικαιώματα των παιδιών: Απόδραση από την παιδική ηλικία».Τα βιβλία του μεταφράστηκαν σε περισσότερες από 20 γλώσσες.

Ξεκίνησε να εργάζεται σε δημοτικό σχολείο στο Κολοράντο. Όταν μετακόμισε στη Βοστώνη, αποφάσισε με το συνάδελφό του Μπιλ Χαλ να ξεκινήσουν ένα πρόγραμμα παρατήρησης μαθήματος· ο ένας θα δίδασκε και ο άλλος θα παρατηρούσε. Οι σημειώσεις που κρατούσε ο Χολτ κατά τη διάρκεια των μαθημάτων αποτέλεσαν τον πυρήνα των βιβλίων του. Στο «Γιατί αποτυγχάνουν τα παιδιά» ισχυρίζεται ότι πρωτεύων λόγος της αποτυχίας  είναι ο φόβος: φόβος μήπως δώσουν τη λάθος απάντηση, φόβος μήπως γελοιοποιηθούν μπροστά στον δάσκαλο και τους συμμαθητές τους, φόβος μήπως δεν είναι αρκετά καλά. Πίστευε ότι αυτό γινόταν ακόμη χειρότερο με τον καταναγκασμό των παιδιών να μελετούν θέματα για τα οποία δεν ενδιαφέρονταν.

Ο Χολτ έγινε υποστηρικτής μιας ριζικής σχολικής μεταρρύθμισης όπου η εκπαίδευση θα είναι λιγότερο εξεταστικοκεντρική, πίστευε ότι οι εξετάσεις είναι ταπεινωτικές για το μαθητή και εμποδίζουν τη μάθηση· τα σχολεία μικρά και φιλικά για τα παιδιά, θα προσιδιάζουν στο οικογενειακό περιβάλλον και όχι σε εργοστάσια· οι δάσκαλοι θα διαθέτουν αυτονομία και ελευθερία και ο μαθητής θα αποτελεί το κέντρο της μαθησιακής διαδικασίας. Όμως, καθώς τα χρόνια περνούσαν, πείστηκε ότι τα σχολεία ήταν όπως τα ήθελε η κοινωνία και ότι μια σοβαρή μεταρρύθμιση δεν επρόκειτο να συμβεί μέσα στη ζωή του.

Σε ραδιοφωνική συνέντευξη το 1983, δύο χρόνια πριν το θάνατό του, περιγράφει το εκπαιδευτικό σύστημα και τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις ως εξής: «Αντιμετωπίζουμε την εκπαίδευση σαν να είναι μια βιομηχανική διαδικασία. Έχουμε κάποιους ανθρώπους στην κορυφή που σχεδιάζουν ένα προϊόν και τη διαδικασία που υποτίθεται ότι θα παράξει το προϊόν. Σαν να διευθύναμε ένα εργοστάσιο εμφιάλωσης. Τα παιδιά είναι τα άδεια μπουκάλια που προχωράνε στη γραμμή παραγωγής και έχουμε γεμιστικές μηχανές με Ιστορία, μαθηματικά κ.λπ., κ.λπ. Οι μηχανές θα εκτοξεύουν υλικά μέσα τα μπουκάλια μέχρι να τα γεμίσουν με όλη αυτή την καλή γνώση. Κάθε τρεις και λίγο γυρνάμε το κεφάλι και βλέπουμε ότι άλλα μπουκάλια είναι σχεδόν άδεια […] άλλα είναι πολύ στενά και δεν μπορούμε να χωρέσουμε τίποτα μέσα […] Λέμε τι να κάνουμε; Πρέπει να το ξανασχεδιάσουμε […] Όλες αυτές οι θεωρίες είναι λάθος. Η μάθηση είναι μια διαδικασία που πραγματοποιείται από τους μαθητές.»

Με το πέρασμα του χρόνου οι ιδέες του Χολτ έγιναν πιο ριζοσπαστικές και ο ίδιος υποστηρικτής της αποσχολειοποίησης και της εκπαίδευσης από το σπίτι.

Τι θα έλεγε, λοιπόν, ο συγγραφέας του βιβλίου «Το σχολείο φυλακή και η ελεύθερη μάθηση» (The underachieving school) αν ζούσε στην ελληνική πραγματικότητα. Σε μια πραγματικότητα όπου οι μαθητές από το δημοτικό ως το λύκειο, από την παιδική ηλικία ως την εφηβεία, περνούν σχεδόν όλη τους τη μέρα μαντρωμένοι μέσα σε μια αίθουσα διδασκαλίας, καθηλωμένοι σε μια καρέκλα;

Τι θα έλεγε αν γνώριζε ότι σε πολλές περιπτώσεις, στις περισσότερες ίσως, στα Κέντρων Ξένων Γλωσσών (ΚΞΓ) και τα Φροντιστηρίων Μέσης Εκπαίδευσης (ΦΜΕ) δεν τους επιτρέπεται ούτε το διάλειμμα; Θα μιλούσε για σχολεία φυλακές ή για σχολεία κάτεργα;

Το πολύπαθο διάλειμμα

Σε όλη τη δημόσια εκπαίδευση, μέχρι το 2005, η διδακτική ώρα καθοριζόταν στα 45’ και σε ορισμένες περιπτώσεις στα 40’. Ανάμεσα σε δύο διδακτικές ώρες υπήρχε διάλειμμα. Το ίδιο ίσχυε και στα ιδιωτικά σχολεία και τα ΦΜΕ (45’μάθημα) με μοναδική εξαίρεση τα ΚΞΓ όπου η διδακτική ώρα καθοριζόταν στα 50 λεπτά. Γιατί άραγε;

Γιατί ένας οκτάχρονος μαθητής το πρωί στο δημόσιο ή ιδιωτικό σχολείο μπορούσε να διατηρήσει τη συγκέντρωσή του -και την ψυχραιμία του θα προσθέταμε- για 45’ ενώ το απόγευμα στο ΚΞΓ για 50’; Γιατί ένας έφηβος την Τρίτη το απόγευμα στο ΦΜΕ κάνει μάθημα 45’ και την Τετάρτη στο ΚΞΓ 50’; Ποια παιδαγωγική αρχή εξυπηρετεί αυτή η διάκριση; Και πού μπορεί να οδηγήσει η περικοπή του διαλείμματος και η αύξηση της διδακτικής ώρας;

Το 2005, με απόφαση της τότε υπουργού Παιδείας Μαριέττας Γιαννάκου, η πρώτη και η δεύτερη διδακτική ώρα ενώθηκαν σε μια διδακτική περίοδο καθώς η τρίτη και η τέταρτη σε μια δεύτερη, (δείτε εδώ). Έτσι τα παιδιά της πρώτης αλλά και όλα τα παιδιά του Δημοτικού κάνουν δύο 1,5ωρα (90 λεπτά) συνεχόμενα μάθημα. Μετά από κάθε μια από αυτές τις διδακτικές περιόδους ακολουθεί 20λεπτο διάλειμμα. Αυτό έγινε προκειμένου να εισαχθεί στο σχολείο η Ευέλικτη Ζώνη ή αλλιώς Ζώνη δημιουργικών δραστηριοτήτων.

Η σχετικοποίηση όμως της διάρκειας της διδακτικής ώρας και του διαλείμματος δημιουργεί σωρεία προβλημάτων στην ιδιωτική εκπαίδευση και δη σε αυτή των ΚΞΓ και ΦΜΕ.

Καθορισμός πλήρους ωραρίου

Στο πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας, το οποίο έχει εξαγγελθεί από τον περασμένο Ιούνιο και ως σήμερα δεν έχει ψηφιστεί, γίνεται μια προσπάθεια καθιέρωσης πλήρους εβδομαδιαίου ωραρίου των εκπαιδευτικών που εργάζονται τόσο σε ΚΞΓ όσο και σε ΦΜΕ. Το πλήρες εβδομαδιαίο ωράριο, λοιπόν, ορίζεται στις 21 ώρες. Ποιες ώρες όμως; Τις 45λεπτες διδακτικές τις οποίες διδάσκουν οι καθηγητές στα ΦΜΕ ή τις 50λεπτες που διδάσκουν οι καθηγητές στα ΚΞΓ; Για τον εργαζόμενο σε ΚΞΓ, 21 ώρες σημαίνει 1.050 λεπτά διδασκαλίας. Για τον εργαζόμενο σε ΦΜΕ, 21 διδακτικές ώρες σημαίνει 945 λεπτά διδασκαλίας. Άρα με τον ίδιο αριθμό διδακτικών ωρών ο καθηγητής στα ΚΞΓ εργάζεται 105’ παραπάνω σε πραγματικό χρόνο. Αν αυτό το ερμηνεύσουμε σε διδακτικές ώρες είναι 2,1 50λεπτα ή 2,3 45λεπτα επιπλέον. Πώς λοιπόν θα εξισωθούν τα ωράρια; Μόνο αν το πλήρες ωράριο των καθηγητών στα ΚΞΓ διατηρηθεί στις 18 ώρες, όπως έχει ιστορικά αποτυπωθεί στις γνήσιες Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, και παραμείνει το ισχύον εβδομαδιαίο ωράριο των 21 ωρών στα ΦΜΕ, όπως αυτό άλλωστε αποτυπώνεται στις Συλλογικές Συμβάσεις του κλάδου.

Όμως το πρόβλημα, ακόμα κι έτσι, δε λύνεται. Και δε λύνεται διότι ο κανιβαλικός ανταγωνισμός των ιδιοκτητών των ΦΜΕ και των ΚΞΓ οδηγεί μέχρι και στην πλήρη κατάργηση του διαλείμματος.  Μια σύντομη έρευνα στο διαδίκτυο αποδεικνύει αυτό που όλοι όσοι εργαζόμαστε στα φροντιστήρια γνωρίζουμε εκ των έσω, δηλαδή ότι το διάλειμμα καταργείται.

Αντιμετωπίζοντας τους μαθητές αποκλειστικά και μόνο ως πελάτες, ΚΞΓ και ΦΜΕ πλειοδοτούν πάνω στη διάρκεια της διδακτικής ώρας διαφημίζοντας ότι διαρκεί έως και 60 λεπτά.

Τα ΚΞΓ SMS (δείτε εδώ) και Καραβλασάκη (δείτε εδώ) το αναφέρουν ως συγκριτικό πλεονέκτημα, 

Στα ΦΜΕ το φαινόμενο έχει ευρύτερες διαστάσεις, τουλάχιστον σε ότι αφορά τη διαφήμιση στο διαδίκτυο. Η διδακτική ώρα ποικίλει από 55 έως 50 λεπτά αγνοώντας επιδεικτικά τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (ΣΣΕ) που υποφράφει ο Σύλλογος Εργαζομένων στα Φροντιστήρια Καθηγητών (ΣΕΦΚ) για την Αττική και η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Ελλάδος (ΟΙΕΛΕ) για όλη τη χώρα με εργοδοτικές ενώσεις, που την καθορίζουν  στα 45 λεπτά.

Ο Φροντιστηριακός Οργανισμός Δημόκριτος έχει 55λεπτη διδακτική ώρα, (δείτε εδώ).

Τα Φροντιστήρια Μέσης Εκπαίδευσης νόημα έχουν 50λεπτες διδακτικές ώρες, (δείτε εδώ). 

Ενώ (δείτε εδώ) στο διαφημιστικό της φυλλάδιο, στην τελευταία σελίδα, η Καινοτομία συμβουλεύει γονείς και μαθητές να γνωρίζουν πόσο διαρκεί η διδακτική ώρα 45, 50 ή 60 λεπτά για να ξέρουν ποιο φροντιστήριο τους συμφέρει οικονομικά. Εσείς πόσο λέτε να διαρκεί σ’ αυτό το φροντιστήριο;

Στο «Γιατί αποτυγχάνουν τα παιδιά» ο Τζον Χολτ γράφει: «Πολύ λίγα παιδιά δεν νιώθουν τον περισσότερο χρόνο που βρίσκονται στο σχολείο τόσο φόβο, άγχος, ένταση που οι περισσότεροι ενήλικες θα θεωρούσαν ανυπόφορο.» Θα προσθέταμε και εξάντληση.

Δεν ξέρουμε κατά πόσο αυτή η πλήρης απορρύθμιση ξεκίνησε εξαιτίας της ΣΣΕ των καθηγητών στα Κέντρα Ξένων Γλωσσών που όριζαν τη διδακτική ώρα στα 50 λεπτά ή θα καταλήγαμε εδώ ούτως ή άλλως λόγω του ανθρωποφαγικού ανταγωνισμού των ΚΞΓ και ΦΜΕ που κονταροχτυπιούνται για το μαθητή-πελάτη.

Παιδιά πελάτες ή παιδιά εργάτες;

Μήπως τελικά ο Τζον Χολτ είχε δίκιο όταν έλεγε ότι η κοινωνία έχει το σχολείο που θέλει; Σε αυτή την ακραία ανταγωνιστική κοινωνία, τα παιδιά και οι έφηβοι μεγαλώνουν δουλεύοντας μέχρι τελικής πτώσης, χωρίς διαλείμματα και αργίες, χωρίς ανάπαυση και ελεύθερο χρόνο. Μηχανές που πρέπει να παράξουν έργο (απόκτηση πιστοποιητικών γλωσσομάθειας, όσο πιο νωρίς τόσο πιο καλά, όσο πιο πολλά τόσο το καλύτερο, εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση). Μαθητές χωρίς δικαιώματα και ελευθερίες που θα γίνουν πολίτες χωρίς δικαιώματα και ελευθερίες.  Μια απάνθρωπη εκπαίδευση για μια απάνθρωπη κοινωνία. «Οι άνθρωποι που φοράνε αλυσίδες και δεν υπάρχει ελπίδα να τις βγάλουν, θέλουν να φορέσουν αλυσίδες και στους άλλους.»

Πρέπει να μπει ένα φρένο σε αυτή την ασυδοσία. Το υπουργείο παιδείας πρέπει να κάνει μια σημαντική μεταρρύθμιση και να θεσπίσει το αυτονόητο. Να ορίσει την διδακτική ώρα στα 45 λεπτά και το διάλειμμα να εφαρμόζεται απαρέγκλιτα σε ΚΞΓ και ΦΜΕ ανεξαιρέτως.

Πόσο ακραία ακούγονται τώρα τα λόγια του Τζον Χολτ στην εισαγωγή του κειμένου;

Α.Σ.

Διαβάστε επίσης:

Εδώ καταγγελία του Συλλόγου Εργαζομένων στα Φροντιστήρια Καθηγητών (ΣΕΦΚ) για την οικονομική διάσταση του διαλείμματος: “Το τέλος του 60λεπτου” 

Δείτε επίσης:

Εδώ  συνέντευξη του Τζον Χολτ 

Πηγές:
Ronald Meighan: John Holt

Bloomsbury library of educational thought

https://books.google.gr/books?id=9k6CBAAAQBAJ&pg=PT78&lpg=PT78&dq=John+Holt+has+influenced&source=bl&ots=AB1gllhsw1&sig=OIWdNbYYcnlO58tN_RNm0VsaI8E&hl=el&sa=X&ved=0CE4Q6AEwBmoVChMIz8fV3uG0yAIVjN0sCh0NGgBw#v=onepage&q=John%20Holt%20has%20influenced&f=false

Wikipedia: John Holt (educator)

How Can Education Be Changed (with John Holt) 1983

https://www.youtube.com/watch?v=N1yAGsX1DJk