Χρήσιμα

Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου 2015

Ταξίδι στην Άπω Ανατολή με χορηγό την ΟΕΦΕ


«Υπάρχουν τρομακτικά πολλά ψέματα που κυκλοφορούν στον κόσμο και το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι τα μισά είναι αλήθεια»

Στην πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξη του Υπουργού Παιδείας, Ν. Φίλη, στην εκπομπή του Νίκου Χατζηνικολάου «στον ενικό», στις 2/11/2015, καλεσμένος μεταξύ άλλων ήταν και ο Γ. Βαφειαδάκης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδος (ΟΕΦΕ). Στο σύντομο διάλογο που ακολούθησε μεταξύ των δύο, ο Γ.Βαφειαδάκης ασχολήθηκε, όπως ορίζει άλλωστε το πρωτόκολλο, με την παραοικονομία των ιδιαίτερων. Αναφέρθηκε επίσης, χάνοντας προς στιγμή τα λόγια του, στα ωρομίσθια των καθηγητών σε ΦΜΕ και ΚΞΓ, καθώς και στις συλλογικές συμβάσεις. Πρώτα απ’ όλα, όμως, φρόντισε να διαλύσει μια και καλή το μύθο ότι «το φροντιστήριο δεν είναι ένα ελληνικό παράδοξο» αλλά  «ένα παγκόσμιο εκπαιδευτικό φαινόμενο» [1].

Και για να στηρίξει τον ισχυρισμό του αναφέρει: «Τα περισσότερα φροντιστήρια στον κόσμο υπάρχουν στην Ιαπωνία. Πριν από μερικά χρόνια σε ένα διεθνές συνέδριο άκουσα τον αμερικανό πρόεδρο των φροντιστών να λέει ότι πούλησε την αλυσίδα των φροντιστηρίων του έναντι 10 εκατομ. δολαρίων». 

Σε ότι αφορά την παγκοσμιότητα του εκπαιδευτικού φαινόμενου των φροντιστηρίων την απάντηση τη δίνει η ίδια η γλώσσα. Η κοινή διάλεκτος (lingua franca) Αγγλική -η οικονομική αυτή γλώσσα που αποδίδει έννοιες ακόμα και με μία συλλαβή-  αδυνατεί να βρει ένα ισοδύναμο, με αποτέλεσμα η λέξη φροντιστήριο, όσο κι αν ψάχνει, να μην μπορεί να βρει τον αντίστοιχο αγγλικό όρο. Όπως μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε μέσα από μεταφράσεις ευρωπαϊκών κειμένων, η λέξη «φροντιστήριο» άλλοτε αποδίδεται ως private coaching άλλοτε ως evening classes, ενώ σε άλλο κείμενο ακόμα και ως premises where students meet for educational purposes [2]. Η απόγνωση ενός μεταφραστή διαφαίνεται καθώς μεταφράζει τις «ιδιωτικές σχολές ξένων γλωσσών» αρχικά σε private language schools και δίπλα μεταγράφει τη λέξη με λατινικούς χαρακτήρες (frontistiria) ελπίζοντας ο αναγνώστης να δείξει κατανόηση.

Ο πιο δόκιμος και διαδεδομένος όρος, ωστόσο, είναι το cram schools. Ο όρος, όμως, είναι υποτιμητικός και μεγάλες αλυσίδες φροντιστηρίων στις ΗΠΑ είτε αυτοαποκαλούνται test preparation centres είτε διαφημίζουν ότι παρέχουν tutoring services [3].

Σε ότι αφορά την Ιαπωνία, δεν υπάρχει τίποτα το αναληθές, τίποτα το ανακριβές στον ισχυρισμό του κ. Βαφειαδάκη. Αντιθέτως, σήμερα θα αποδείξουμε με κάθε λεπτομέρεια, πόσο δίκιο έχει ο πρόεδρος της ΟΕΦΕ.
Ταξίδι στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου, λοιπόν, και στο εκπαιδευτικό της σύστημα. Καθίστε αναπαυτικά και απολαύστε το.

Τα ιαπωνικά φροντιστήρια ή αλλιώς juku ή 学習塾 – ποιος μπορεί να αντισταθεί στην ομορφιά της ιαπωνικής γραφής;- υπάρχουν ήδη από τη δεκαετία του ’70 και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’80 η προσέλευση σε αυτά αυξήθηκε για κάθε τάξη σε όλη την υποχρεωτική εκπαίδευση. Τα juku είναι είτε μικρομεσαίες επιχειρήσεις είτε μεγάλες αλυσίδες. Εκεί διδάσκονται μαθηματικά, Ιαπωνική γλώσσα, θετικές επιστήμες, αγγλικά και κοινωνιολογία[4]. 

Τα juku σε αριθμούς

Σύμφωνα με μελέτη του ιαπωνικού ινστιτούτου έρευνας Yano Research Institute, τη δεκαετία του ’90, 4,4 εκατομ. μαθητές είχαν εγγραφεί στα 50 -60 χιλιάδες juku. Αριθμός που αντιπροσώπευε το 18,6% των μαθητών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (δημοτικού) και το 52,2% των μαθητών της κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (γυμνασίου)[5].  Σύμφωνα με το περιοδικό Economist, από το 2011 ένας στους πέντε μαθητές της πρώτης δημοτικού πηγαίνει στα juku ενώ ο αριθμός ανέρχεται στο 100% των μαθητών της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (λυκείου) που  θα λάβουν μέρος στις εισαγωγικές εξετάσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση [6].

Τα μηνιαία δίδακτρα είναι κατά μέσο όρο 150 ευρώ για τους μαθητές του δημοτικού και 165 ευρώ για τους μαθητές του γυμνασίου αλλά τα καλύτερα juku κοστίζουν πολύ περισσότερο. Να σημειώσουμε ότι το μέσο μηνιαίο εισόδημα στην Ιαπωνία είναι 2.231 ευρώ (298.220 γιεν). Μόνο το 1991, οι Ιάπωνες ξόδεψαν 9,4 δις ευρώ στην υποστηρικτική διδασκαλία και τα juku [7].

Η αύξηση των juku θεωρείται από πολλούς ως το μυστικό της επιτυχίας της Ιαπωνίας, ως ο καθρέφτης ενός συστήματος κοινωνικής ανόδου που στηρίζεται στα προσόντα. 

Σύμφωνα με άλλους, η πίεση για επιτυχία σε μια από τις πιο ανταγωνιστικές κοινωνίες του κόσμου αρχίζει όλο και πιο νωρίς και αυτό φαίνεται στην αυξανόμενη δημοφιλία των juku, τα οποία έχουν ξεπεράσει σε σπουδαιότητα το κανονικό σχολείο.

Οι New York Times, σε ένα εκτενές άρθρο με τίτλο “How Do Japan’s Students Do It? They Cram”, καταπιάνονται με το φαινόμενο και καταθέτουν μαρτυρίες γονέων, μαθητών, καθηγητών και ειδικών. Ακολουθούν αποσπάσματα.

«Τα juku είναι επικίνδυνα για την ιαπωνική εκπαίδευση και τα παιδιά» λέει η Ikuo Amano, καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο. «Δεν είναι υγιές για τα παιδιά να έχουν τόσο λίγο ελεύθερο χρόνο. Δεν είναι υγιές να έχουν πέσει στην παγίδα του ανταγωνισμού και της κοινωνικής καταξίωσης από τόσο μικρή ηλικία». Εξαιτίας των juku  η νέα γενιά εξαναγκάζεται να θυσιάσει την παιδική της ηλικία χάρη μιας εμμονής στην κοινωνική καταξίωση.

Στο παράρτημα της αλυσίδας juku του Kunio Kijima, προέδρου της ομοσπονδίας ιδιοκτητών juku, που στεγάζεται σε ένα κτίριο γραφείων στο Τόκιο, την ώρα του μαθήματος η ατμόσφαιρα γεμίζει με τη φασαρία των αγοριών και κοριτσιών μεταξύ 11 και 13 χρόνων. Είναι σχεδόν 9 μ.μ. αλλά οι μαθητές φαίνεται πως προσέχουν. Οι καθηγητές αστειεύονταν στην τάξη όμως συχνά σταματούν λέγοντας «Προσέξτε, αυτό είναι σημαντικό για τις εξετάσεις».
Όταν οι μαθητές ρωτήθηκαν τι θα έκαναν αν δεν ήταν στο σχολείο, η πρώτη τους απάντηση ήταν «Θα κοιμόμασταν!» Πολλοί είπαν ότι πήγαιναν για ύπνο τα μεσάνυχτα και ξύπναγαν το επόμενο πρωί στις 6:30 για το σχολείο.
Όλο και περισσότερα ροφήματα ενέργειας με βιταμίνες, ζάχαρη και καφεΐνη απευθύνονται στους νέους. Ένα δημοφιλές τραγούδι τίτλων κινουμένων σχεδίων έχει τους εξής στίχους «Όπως πάντα, δεν κοιμήθηκα αρκετά σήμερα. Έχω πονοκέφαλο. Ύπνος, ύπνος, δεν μου φτάνει ο ύπνος». 
Ένα από τα πιο επιτυχημένα juku, το Yotsuya-Otsaka Juku, το οποίο έχει 18.000 μαθητές της δευτέρας και τρίτης λυκείου σε 24 παραρτήματα του Τόκιο, είναι γνωστό επειδή κάνει 30λεπτα τεστ κάθε Κυριακή στις 8:30 π.μ., τη μόνη μέρα που αυτά τα παιδιά έχουν ελεύθερη. Μετά το τεστ ακολουθεί τρίωρο επαναληπτικό μάθημα το οποίο παρακολουθούν μαζί με τους γονείς τους οι οποίοι στη συνέχεια κάνουν επανάληψη στα παιδιά τους στο σπίτι.
«Οι καθηγητές είναι υπέροχοι», δηλώνει μια μητέρα, η Fumiko Oda, η οποία ξυπνά την 11χρονη κόρη της στις 6:30 π.μ. τις Κυριακές και πηγαίνει μαζί της στο σχολείο. «Της αρέσουν τα τεστ. Δε νομίζω ότι κουράζεται.»
«Στα juku μεγαλώνει μια γενιά παιδιών που το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να περνάει εξετάσεις. Όμως ο πιο σημαντικός σκοπός της εκπαίδευσης είναι να δώσουμε στα παιδιά την ικανότητα να ζουν στην κοινωνία. Αυτό μένει απ’ έξω» δηλώνει η Hiroyuki Tsukamoto μέλος του Σωματείου Εκπαιδευτικών.
«Το κολαστήριο των εξετάσεων» από το οποίο περνούν τα παιδιά έχει πολλούς επικριτές στην Ιαπωνία. Σε μια πρόσφατη έρευνα δύο στους τρεις γονείς δήλωσαν ότι το χειρότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν στην ανατροφή των παιδιών τους είναι οι εξετάσεις. Όμως είναι διατεθειμένοι να δώσουν στα παιδιά τους κάθε εφόδιο.

Ένα από τα πιο φημισμένα φροντιστήρια για παιδιά από δύο έως τριών ετών, το Shingakai Juku, στέλνει τους προνηπιακούς αποφοίτους του σε διακεκριμένα δημοτικά σχολεία. Αυτοί οι μαθητές μπορούν να ελπίζουν ότι θα ξεφύγουν από το «κολαστήριο των εξετάσεων» καθώς αν πάρουν υψηλή βαθμολογία σε ένα καλό σχολείο, μπορούν να προχωρήσουν μέχρι το πανεπιστήμιο χωρίς να συμμετάσχουν σε εξετάσεις.

Το Υπουργείο Παιδείας της Ιαπωνίας επιχείρησε να πολεμήσει τα juku βελτιώνοντας τα δημόσια σχολεία, μειώνοντας τον αριθμό των μαθητών σε κάθε τάξη, αναβαθμίζοντας την εκπαίδευση των δασκάλων και κάνοντας τη σχολική ύλη πιο ευέλικτη. Αλλά οι αξιωματούχοι του υπουργείου παραδέχονται ότι αυτές οι κινήσεις δεν είχαν αποτέλεσμα.

«Ανησυχούμε γιατί οι γονείς ρίχνουν τα παιδιά τους σε έναν τόσο άγριο ανταγωνισμό από τόσο μικρή ηλικία. Η εκπαίδευση θα έπρεπε να είναι πιο ανθρώπινη» δηλώνει η Motoyuki Ono, Γενική Γραμματέας Δια Βίου Μάθησης στο Υπουργείο Παιδείας.

Επιπλέον η ίδια η επιτυχία των juku στο να εκπαιδεύουν τους μαθητές να περνούν τις εξετάσεις έκανε τον ανταγωνισμό ακόμα πιο σκληρό: τα juku βοηθούν τους μαθητές να περνάνε τις εξετάσεις, άρα οι εξετάσεις έπρεπε να γίνουν πιο δύσκολες για να απορρίπτουν μαθητές. Το Υπουργείο και άλλοι φοβούνται επίσης ότι τα juku υπονομεύουν το στόχο της δημιουργίας μιας κοινωνίας ισότητας αφού μόνο οι εύποροι έχουν πρόσβαση σε αυτά.

Τα juku είναι ένας καθρέφτης της αφόρητης πίεσης που ασκεί η Ιαπωνική κοινωνία σε όλους: εργαζόμενους, μαθητές, στελέχη, κυβερνητικούς υπαλλήλους. Η επιτυχία του ιαπωνικού συστήματος, λένε άλλοι, βασίζεται στο γεγονός ότι προετοιμάζει τους νέους για τον κόσμο των ενηλίκων.

Οι πιο σοβαροί επικριτές αυτού του συστήματος το βλέπουν ως σύμπτωμα ενός μεγαλύτερου προβλήματος ενός έθνους το οποίο όχι μόνο δεν εκτιμά την ατομικότητα αλλά την αποθαρρύνει. Τα juku επιβιώνουν επειδή εξυπηρετούν μια από τις πιο ιεραρχικές και πειθαρχικές κοινωνίες που έχουν απομείνει έως σήμερα.
Κάπως έτσι τελειώνει το άρθρο των New York Times και κάπου εδώ τελειώνει και το δικό μας ταξίδι στην εξωτική Ιαπωνία. Ή μήπως όχι και τόσο εξωτική; Μήπως κάποια από αυτά μας φαίνονται ανατριχιαστικά οικεία ενώ άλλα μοιάζουν με σκηνές από τα προσεχώς;

Παραπομπές

[1] Διάλογος Ν. Φίλη και Γ. Βαφειαδάκη στην εκπομπή «στον ενικό» https://www.youtube.com/watch?v=vMTqsHBb9CY

[3] Ο όρος cram school  στις ΗΠΑ
 https://en.wikipedia.org/wiki/Cram_school#United_States



Αναρτήθηκε από στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)